نگاهی به پدیده سونامی (Tsunami) به مناسب روز جهانی آگاهی از سونامی - وبلاگ ایران

نگاهی به پدیده سونامی (Tsunami) به مناسب روز جهانی آگاهی از سونامی

به گزارش وبلاگ ایران، در دسامبر سال 2015 میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل پنجم نوامبر را به عنوان روز جهانی آگاهی از پدیده سونامی (Tsunami) معین کرد. پدیده سونامی که به آن موج های وابسته به زمین لرزه گفته می گردد، در اثر جابجایی حجم عظیمی از آب دریا و اقیانوس ها شکل می گیرد. بیشتر منطقه ها ساحل نشین در جهان در معرض خطر وقوع سونامی قرار دارند. در این مقاله مجله خبرنگاران به بهانه روز جهانی آگاهی از سونامی، به آنالیز این پدیده پرداخته ایم.

پدیده سونامی (Tsunami) چیست؟

اگر بخواهیم به طور خلاصه در خصوص پدیده سونامی (Tsunami) شرح دهیم که تی سونامی مجموعه ای از امواج ایجاد شده ناشی از زمین لرزه و یا فوران آتش نشانی در زیر دریا است. سونامی امواج بسیار طولانی است که در اثر جابجایی های بزرگ و ناگهانی در سطح اقیانوس ایجاد می گردد. معمولا سونامی ها حاصل زمین لرزه در زیر یا نزدیک کف اقیانوس هستند. این زمین لرزه ها نیرویی را با امواج ایجاد می نمایند که در هر جهت دور از منبع خود به بیرون پرتاب می شوند. گاهی امواج از حوزه کل اقیانوس عبور می نمایند.

بیشتر بدانید: روز جهانی حفاظت از لایه اوزون و همه چیزهایی که باید بدانیم

نام پدیده سونامی (Tsunami) از کجا می آید؟

اصطلاحی که برای پدیده سونامی (Tsunami) در نظر گرفته می گردد، وام گرفته از کلمه ای ژاپنی است. این کلمه به معنای موج بندرگاه است. در زبان فارسی به جای این کلمه از عباراتی چون غریاله و یا پدیده آب لرزه استفاده می گردد. غریاله واژه فارسی بومی پدیده سونامی در استان بوشهر است. دلیل نام گذاری سونامی با عبارت ژاپنی حادثه خیز بودن این کشور در مقابل این پدیده است. به تدریج واژه تی سونامی به زبان های دیگر از جمله زبان انگلیسی نیز راه پیدا کرد.

ارتفاع هر سونامی (Tsunami) چقدر است؟

در بعضی نقاط زمانی که پدیده سونامی رخ می دهد، ارتفاع عمودی دریا فقط در حد چند اینچ یا پا است. اما در بعضی نقاط دیگر سونامی به ارتفاع 100 فوت که معادل 30 متر است، به صورت عمودی شکل می گیرد. بیشتر سونامی ها باعث می شوند که دریا بیش از 10 فوت یعنی معادل 3 متر بالا بیاید.

بیشتر بخوانید: 10 راهکار برای نجات زمین از کیسه پلاستیک

چهار مرحله پدیده سونامی (Tsunami)

پدیده سونامی به طور کلی شامل چهار مرحله است. مرحله اول زمان آغاز آن است. پس از آن به ترتیب وارد مراحل تقسیم، تقویت و اجرا می شویم. در هنگام آغاز مجموعه بزرگی از امواج اقیانوس که بر اثر اختلالات بزرگ و ناگهانی سطح دریا ایجاد می شوند شکل می گیرد. بیشتر، زمین لرزه ها و رانش زمین باعث قرار گرفتن در مرحله آغاز هستند.

امن ترین مکان ها برای فرار از پدیده سونامی

اگر در منطقه ای قرار گرفته اید که سونامی خیز است، باید هنگام رخ دادن پدیده سونامی در فضایی قرار گیرید که از آب محافظت شوید و در امان باشید. بسیاری معتقدند باید خود را به ارتفاعات بالا رساند. اما معمولا در هنگام وقوع سونامی، فرصتی برای رفتن به ارتفاعات بالا وجود ندارد. گفته می گردد بهتر است در سمت خشک خانه و دور از پنجره ها باشید. اغلب سونامی ها در امواج متعددی رخ می دهند که می توانند چند دقیقه با هم فاصله داشته باشند. گاهی این فاصله تا یک ساعت نیز طول می کشد.

بدترین پدیده سونامی (Tsunami) در جهان

پدیده سونامی (Tsunami) اقیانوس هند در سال 2004 یکی از بدترین سونامی ها در تاریخ بوده است. شاید بتوان این حادثه را جزو مخرب ترین سونامی ها در تاریخ ثبت کرد. زمین لرزه ای به بزرگی 9.1 ریشتر در سواحل سوماترا در اندونزی رخ داد. در نتیجه حاصل آن سونامی اقیانوس هند بود. این زمین لرزه، سومین زلزله قدرتمند ثبت شده در تاریخ و طولانی ترین زمین لرزه نام گرفت. به مدت 8 تا 10 دقیقه منطقه ها اطراف به لرزه عایدی. سونامی حاصل از این زمین لرزه باعث مرگ بیش از 286 هزار نفر در 14 کشور بود. یکی از منطقه های که با وجود فاصله زیاد از مرکز لرزه آسیب های جبران ناپذیری دید، بندر بیلا بود. شدت و قدرت این زمین لرزه به حدی بود که کره زمین به میزان 10 میلی متر تکان خورد.

آیا می توان جلوی پدیده سونامی (Tsunami) را گرفت؟

محققان دریافتند که فشار امواج صوتی اعماق اقیانوس می تواند برای متوقف کردن پدیده سونامی (Tsunami) و گرفتن جهت آن موثر باشد. با پخش انرژی در منطقه ها وسیع تر و کاهش ارتفاع و سرعت این امواج می توان جلوی آن ها را قبل از این که به خشکی برسند، گرفت.

پنج سونامی بزرگ در جهان

مرگبار ترین سونامی ها در جهان شامل پدیده سونامی تنگه سوندا، پالو، سندایی، مول و سوماترا هستند. سونامی تنگه سوندا در سال 2018 در کشور اندونزی رخ داد. سونامی پالو در خلیج پالو اندونزی در همان سال رخ داد. در سال 2011 سونامی سندایی در ژاپن و سایر کشور ها رخ داد. یک سال قبل از آن در سال 2010 سونامی مول در شیلی رخ داد. سونامی سوماترا در اندونزی نیز در سال 2004 رخ داد. این سونامی در اندونزی، تایلند، سریلانکا، مالدیو و سایر کشورها خود را نشان داد.

آخرین سونامی جهان

آخرین سونامی های جهان در 22 ژانویه سال 2017 و 17 دسامبر 2016 در بریتانیا رخ دادند. چگونه می توان زمان وقوع پدیده سونامی را پیش بینی کرد. برای یاری به شناسایی و پیش بینی میزان پدیده سونامی، دانشمندان به میزان و نوع زلزله زیر آب قبل از وقوع این پدیده نگاه می نمایند. این کار اغلب اولین اطلاعاتی است که آن ها دریافت می نمایند. چرا که امواج لرزه ای سریع تر از تی سونامی حرکت می نمایند.

کدام کشور بیشتر شاهد پدیده سونامی (Tsunami) است؟

برای خیلی از شماها این سوال مطرح می گردد که کدام کشورها بیشتر شاهد پدیده سونامی هستند. باید گفت تی سونامی اغلب در اقیانوس آرام و اندونزی رخ می دهد. زیرا حاشیه اقیانوس آرام که با اقیانوس هم مرز است دارای تعداد زیادی منطقه ها زلزله خیز فعال زیر دریایی است.

اولین سونامی جهان

موارد متعددی از وقوع پدیده سونامی (Tsunami) از گوشه و کنار جهان به ویژه اقیانوس آرام و اقیانوس هند رخ داده است. کشورهایی مانند اندونزی، ژاپن، پرتغال، آمریکا، روسیه و شیلی معمولا از این پدیده آسیب دیده اند. در این میان نباید منطقه های چون مکزیک، مالدیو، یونان، سومالی، تانزانیا و کنیا را نیز نادیده گرفت. یکی از قدیمی ترین سونامی ها در منطقه مکران در 326 سال قبل از میلاد مسیح رخ داد. پدیده سونامی (Tsunami) در آن تاریخ بر اساس زلزله ای به بزرگی 8 ریشتر بود. در بعضی منابع آمده است که بندر بزرگ سیراف، در جنوب ایران تا سده چهارم هجری پر رونق بود. اما ناگهان بر اثر زمین لرزه ای بخشی از این منطقه به زیر آب رفت. با این حال هنوز به این سوال پاسخ داده نشده که آیا پدیده سونامی سیراف را ویران کرد یا نه.

هنگام بروز پدیده سونامی (Tsunami) چه کارهایی نباید انجام داد؟

آگاهی از اقداماتی که هنگام بروز پدیده سونامی (Tsunami) نباید انجام داد، بسیار مهم است. زمانی که هشدار سونامی صادر شد، هرگز برای تماشای امواج وارد ساحل نشوید. سعی نکنید در زمان سونامی موج سواری کنید. اگر در کشتی در وسط آب ها هستید و هشدار سونامی صادر شده است، هرگز به سمت بندر باز نگردید. جالب اینجاست که بدانید شناورها در حین حرکت در وسط اقیانوس از آسیب سونامی ایمن تر هستند.

چگونه می توان پدیده سونامی (Tsunami) را تشخیص داد؟

امروزه پیشرفت های زیادی در زمینه پیش بینی در علوم دریایی و مخاطرات آن اجرا شده است. اما باید پذیرفت که پدیده سونامی چهره کاملا متفاوتی دارد. گاهی پیش بینی ها در این زمینه چندان کامل نیست. گاهی بعضی نشانه ها می تواند افراد را به اشتباه بیاندازد. به طور کلی باید گفت که پدیده سونامی به وسیله جزر و مد ساحلی و شناورهای مرتبط برای شناسایی آن در وسط اقیانوس شناسایی و میزان گیری می گردد. با میزان گیری جزر و مد می توان مستقیم موج سونامی را میزان گیری کرد. بعلاوه در اعماق اقیانوس، سنسورهایی در کف اقیانوس وجود دارند که فشار امواج پدیده سونامی (Tsunami) را هنگام عبور تشخیص می دهند.

هر پدیده سونامی (Tsunami) چقدر طول می کشد؟

زمان پدیده سونامی (Tsunami) کاملا تعیین نیست. سونامی های بزرگ ممکن است روزها در بعضی نقاط ادامه پیدا نمایند. آن ها اغلب چند ساعت پس از ورود به اوج خود می رسند و پس از آن به تدریج کاهش می یابند. فاصله بین تاج سونامی (دوره سونامی) تقریبا از 5 دقیقه تا 2 ساعت متغیر است. با این حال باید گفت که جریانات خطرناک سونامی می تواند روزها ادامه پیدا کند.

سخن پایانی

پدیده سونامی (Tsunami) جزو حوادث طبیعی ویران نماینده محسوب می گردد. خطر وقوع آن در مرزهای ساحلی به شدت زیاد است. این در حالی است که در این منطقه ها به دلیل شرایط اقلیمی جمعیت زیادی متمرکز شده اند. تا کنون اقدامات زیادی برای پیش بینی سونامی و جلوگیری از خسارات تازه ناشی از آن در سطح بین المللی اجرا شده است. به همین دلیل مجمع سازمان ملل متحد، 5 نوامبر را که معادل 14 آبان ماه است، به عنوان روز جهانی آگاهی از سونامی نام گذاری نموده است. این کار از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در راستای ارتقای فرهنگ جهانی آگاهی از سونامی اجرا شده است.

منابع: , ,